Pałace pod ziemią

Tomasz Rożek

GN 02/2013 |

publikacja 10.01.2013 00:15

Czy istnieje ścisła granica pomiędzy brudem i czystością? Szpetotą i stylem? Depresyjną szarością i jasną kolorystyką? Czy obok siebie mogą funkcjonować dwa skrajnie różne światy? Tak, mogą. Tak jest w moskiewskim metrze.

Takiego wnętrza nie powstydziłyby się największe światowe muzea. Na zdjęciu stacja Komsomolska Jakub Szymczuk Takiego wnętrza nie powstydziłyby się największe światowe muzea. Na zdjęciu stacja Komsomolska

Granicą są ruchome schody. Są ich setki. Każde pilnowane przez jednego pracownika (siedzącego w charakterystycznej szklanej budce). Długie i strome prowadzą w nieznane. Ruszają w świecie brudnym, ponurym i w jakiś sposób dołującym. Prowadzą pod ziemię, do świata czystego, jasnego i kolorowego. Stacje moskiewskiego metra nijak nie pasują do miasta, pod którym leżą. Są jak pałace w świecie beznadziei. Pałace, do których każdy może wejść, by poczuć się jak król. O to chyba budowniczym chodziło.

Socrealizm się podoba

Paryż, Londyn, Rzym, Kijów, Tokio, Szanghaj, metra w Ameryce Łacińskiej – one wszystkie mają swoje „naj”. Są najgłębsze albo najpłytsze. Najszybsze albo najmniej zatłoczone. Inne są najstarsze albo najmłodsze (czytaj najnowocześniejsze). Ale z moskiewskim metrem nie może się równać nic. Każda stacja inna, każda – jeżeli chodzi o wystrój – konsekwentna. Każda wygląda tak, jak gdyby oddano ją do użytku wczoraj. Ogromne jasne żyrandole, marmury, mozaiki, rzeźby i płaskorzeźby. Kijowska, Białoruska, Październikowa, Park Kultury, Prospekt Mira, Komsomolska czy Plac Zwycięstwa – te stacje to prawdziwe dzieła sztuki. Sztuki socrealizmu, która u nas kojarzy się z klockowymi budynkami, pompatycznym Pałacem Kultury, betonowymi placami i szerokimi prospektami (szerokimi, by trudniej było na nich budować barykady). W moskiewskim metrze sztuka socjalizmu może się podobać. Mnie się podobała. Przykładów można podawać bez liku. Na stacji Kijowska (przypomina ociekające przepychem muzeum) znajdują się ornamenty. Jeden z nich poświęcony jest przyjaźni rosyjsko-ukraińskiej. Na Majakowskiej 35 wkomponowanych w sklepienie dużych mozaik „dzień Związku Radzieckiego” przenosi szarych pasażerów w nieznany, nierealny świat. Na Placu Rewolucji ogromne odlane w brązie rzeźby przedstawiają reprezentantów radzieckiego społeczeństwa. Są uczniowie, studenci, lud pracujący miast i wsi. Są żołnierze (i żołnierki), inteligenci i inżynierowie. Zawsze obojga płci. W innych miejscach popiersia Lenina, czerwone pięcioramienne gwiazdy, inscenizacje bitew czy mozaikowe hołdy oddawane bohaterom Związku Radzieckiego. Szokujące jest, jak bardzo to, co znajduje się pod ziemią rosyjskiej stolicy, odbiega od tego, co jest na jej powierzchni. Jaką wizję Moskwy czy Rosji miałby ktoś, kto nie zna historii, nie zna teraźniejszości, tylko całą wiedzę o tym kraju czerpałby ze zwiedzania moskiewskiego metra? Myślałby o dumnym narodzie i silnym kraju, społeczeństwie bardzo dobrze zorganizowanym i egalitarnym. Jaka część z tego obrazu jest prawdą?

Metro, którego nie ma

W 1992 roku rosyjski tygodnik „Ogoniok” opublikował artykuł na temat tajnej sieci metra przeznaczonego tylko dla wyższych urzędników państwowych. Tak zwane Metro2 składa się z minimum 3 linii i jest niezależne od metra ogólnie dostępnego. Być może to jedyna taka sieć na świecie. Metro2 jest kontrolowane i obsługiwane przez służby specjalne, konkretnie wydział powołany do tego, by w razie zagrożenia zorganizować i przeprowadzić ewakuację najważniejszych osób w państwie. Linie tajnego metra łączą najbardziej newralgiczne (z punktu widzenia władzy) punkty rosyjskiej stolicy. Linia nr 1 łączy rezydencje najważniejszych polityków, rządowy port lotniczy, Akademię Federalnej Służby Bezpieczeństwa czy Akademię Sztabu Generalnego. W 1987 roku została przedłużona do ośrodka Odińcowo-10, gdzie mieści się siedziba podziemnego kompleksu dowództw, oraz Golicyno-2, gdzie znajduje się Centrum Koordynacji Lotów Kosmicznych. Linia nr 2 (mająca przynajmniej 80 km długości) biegnie między podmoskiewskim ośrodekiem rządowym, Kremlem i kompleksem dowodzenia Woronowo. Linia nr 3 łączy Kreml z Łubianką, sztabem Obrony Przeciwlotniczej Moskwy i systemem bunkrów (zwanym czasami podziemnym miasteczkiem). Ale o tym niezorientowany w realiach turysta nie będzie wiedział. Czas w moskiewskim metrze stoi w miejscu, choć pod popiersiami Lenina i czerwonoarmistami młodzi Rosjanie bawią się iPadami. A może czas stanął nie tylko w moskiewskim metrze, tylko w Rosji w ogóle? Przynajmniej czas na szczytach władzy. Nie, nie mówię o tym w kontekście polityki, tylko cały czas metra. Wspomniane już tajne metro to nie relikt dawnych czasów. Ten system wciąż się rozrasta. W 1997 roku zaplanowano budowę 4 linii Metra2. Nie wiadomo, czy budowa ruszyła. Co ciekawe, linie Metra2 są całkowicie inaczej skonstruowane niż metro publiczne. Wszystkie tunele są większe i tak zaprojektowane, by możn było się w nich poruszać także samochodami. Podobno w skład taboru wchodzą nie tylko zwykłe wagony, ale także salonki.

Jesteś człowiekiem pełnym pasji? Chcesz poznać świat? Chcesz dostawać powiadomienia o nowych tekstach z dziedziny nauki, podróży, historii i kultury? Polub nas na fejsbuku: SZEROKIE HORYZONTY - POZNAJ ŚWIAT.

Labirynt to mało

Największe i najładniejsze stacje moskiewskiego metra są polecane w przewodnikach turystycznych. Cały dzień w metrze? Czemu nie? Zapewniam, że nikt nie będzie się nudził. Tym bardziej że w moskiewskim metrze nie płaci się za ilość przejechanych stacji, tylko za sam fakt wejścia do metra. Na jednym bilecie można jeździć cały dzień. Turysta odwiedzający Moskwę obowiązkowo musi zobaczyć przynajmniej stacje na linii Kalcewaja (linia okrężna). To obwodnica ścisłego centrum miasta, linia łącząca wszystkie inne linie metra rozchodzące się promieniście w kierunku obrzeży metropolii. Moskiewskie metro jest jednym z najbardziej zatłoczonych na świecie. Choć „zatłoczonych” to nie jest odpowiednie słowo. Jak na fakt, że metro codziennie obsługuje od 8 do 9 milionów pasażerów, nie wydaje się mocno „zakorkowane”. Owszem, w przejściach panuje czasami ścisk, ale jest on nieporównywalnie mniejszy niż w metrze londyńskim czy paryskim. W plątaninie korytarzy, przejść i schodów niewprawny turysta może się pogubić. Łączna długość wszystkich 637 schodów ruchomych zwożących pasażerów do poziomu stacji albo transportujących ich pomiędzy różnymi poziomami tej samej stacji wynosi 67 kilometrów! Najdłuższe schody ruchome mają tutaj długość 126 metrów. Jeżeli turysta nie zna rosyjskiego i nie potrafi czytać „bukw” – na pewno pobłądzi. Tym bardziej że w moskiewskim metrze zdarza się, że dwie różne stacje mają tę samą nazwę. W godzinach szczytu składy z najbardziej popularnych stacji odjeżdżają co kilkadziesiąt sekund. Odjeżdżają punktualnie! Zgodność z rozkładem jazdy dla moskiewskiego metra wynosi aż 99,98 proc. By było czysto, bezpiecznie i punktualnie, czuwa 35 600 zatrudnionych w moskiewskim metrze osób. Moskwa jest miastem, które na powierzchni jest komunikacyjnie totalnie sparaliżowane, a pod ziemią wzorowo rozwiązane. Aż dziwne, że tyle osób woli marnować wiele godzin, stojąc w korkach, zamiast skorzystać z metra. Kolejne kuriozum tego miasta.

Metro w liczbach

Moskiewskie metro ma 186 stacji (najgłębsza – Plac Zwycięstwa – na poziomie 85 metrów). Choć pierwszy projekt powstał w 1901 roku, pierwszą linię oddano w 1935 roku. Dzisiaj 12 linii ma łączną długość 314 kilometrów. W czasie II wojny światowej metro służyło jako schron przeciwlotniczy. Budowane w okresie zimnej wojny linie zostały z premedytacją zaprojektowane na dużej głębokości. Miały służyć za schron na wypadek wojny jądrowej. Do dzisiaj przy wejściu na niektóre stacje można zauważyć potężne wrota. Codziennie prawie 10 tysięcy pociągów przewozi od 8 do 9 milionów pasażerów (dla porównania z warszawskiego metra korzysta 0,5 mln ludzi). Rocznie daje to liczbę około 3 miliardów ludzi. I jeszcze jedna ciekawostka. Najdłuższy peron moskiewskiego metra (Wróblowe Wzgórza) ma długość 282 metrów.

Jesteś człowiekiem pełnym pasji? Chcesz poznać świat? Chcesz dostawać powiadomienia o nowych tekstach z dziedziny nauki, podróży, historii i kultury? Polub nas na fejsbuku: SZEROKIE HORYZONTY - POZNAJ ŚWIAT.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.