publikacja 06.10.2022 00:00
Podczas spacerów złota polska jesień poza kolorami obdarowuje nas cennymi owocami. Rosną dziko lub w ogrodach, warto je wykorzystać do smacznych prozdrowotnych przetworów. Jakie to owoce?
istockphoto
Jarzębina
Jej czerwone korale, nawlekane w dzieciństwie na nitkę, są ozdobą jesiennych plenerów. Jest drzewem, którego nie tylko owoce, ale też liście i kwiaty mają działanie prozdrowotne. W czasach PRL-u popularne były owoce jarzębiny w czekoladzie (teraz zastąpiono je rodzynkami czy śliwkami), a także kandyzowane. Owoce jarzębiny mają szerokie zastosowanie. Można je przerabiać na dżemy (np. z dodatkiem jabłek), nalewki (tradycyjny jarzębiak) lub suszyć, a potem stosować jako dodatek do herbaty. Owoce działają moczopędnie, wzmacniająco, ściągająco i odtruwająco. Obniżają ciśnienie krwi i pobudzają przemianę materii. W sezonie jesienno-zimowym warto zastosować owoce jarzębiny w infekcjach wirusowych, przeziębieniach, grypach i nieżytach dróg oddechowych. Warto pamiętać, że przetwory robione ze świeżych owoców mogą mieć działanie przeczyszczające (zawartość kwasu parasorbowego). To działanie niweluje jednak obróbka cieplna w przypadku przygotowywania dżemów, konfitur czy galaretek. Duża zawartość witaminy C, pierwiastków i karotenoidów służy wzmacnianiu organizmu. Aby przygotować odwar z owoców jarzębiny, trzeba łyżkę owoców zalać szklanką wody i na małym ogniu pod przykryciem doprowadzić do wrzenia. Taki odwar wypijany po 1/2 szklanki 2 lub 3 razy dziennie będzie miał działanie przeciwbiegunkowe i moczopędne. Odwarem można też przemywać twarz (działanie oczyszczające i niwelujące przebarwienia), a olej z owoców jarzębiny zmiękcza skórę i ma właściwości łagodzące podrażnienia. Przed przygotowaniem dżemów czy konfitur owoce warto przemrozić w zamrażarce lub zagotować. Dzięki temu stracą one gorzki smak.
Dereń jadalny
To krzew lub niewysokie drzewo porastające lasy, górskie zbocza, doliny rzek i zarośla. Może być uprawiany w ogrodach, na osłoniętych, słonecznych stanowiskach. Jest krzewem wytrzymałym na przymrozki i susze, niewymagającym glebowo. Można wykorzystywać go do obsadzania żywopłotów. W zależności od odmiany może mniej lub bardziej owocować. Odmiany dekoracyjne mają charakterystyczne zielonkawo-białe liście. Najlepsze do uprawy w celu uzyskania smacznych owoców są odmiany Julico i Aurea. Julico daje duże, późno dojrzewające owoce (trzeba jednak sadzić kilka krzewów obok siebie, bo są obcopylne), natomiast odmiana Aurea – o żółtawych, przebarwiających się na różowo liściach – obficie owocuje. Owoce dojrzewają już w drugiej połowie września. Podobne nieco do żurawiny, są dojrzałe dopiero wtedy, kiedy nabiorą ciemnego, wiśniowego koloru i zaczną opadać z krzaków. Najlepiej zbierać je na rozłożoną na ziemi płachtę materiału, na którą opadną, gdy potrząśniemy krzewem. Mogą być nieco pomarszczone, mają słodko-kwaśny smak, przypominający nieco wiśnie. Owoce mają dość sporą pestkę, którą warto usunąć przy przygotowywaniu przetworów (pomocna jest drylownica lub wykałaczka). Z owoców można robić powidła, dżemy, soki i syropy. Ponieważ mają one właściwości wspomagające trawienie, podobnie jak konfitury z żurawiny, dżem z derenia można podawać jako przystawkę do tłustych mięs i innych dań ciężkostrawnych. Przy robieniu dżemów i konfitur warto pamiętać o tym, że owoce tego krzewu nie są zbyt bogate w pektyny, dlatego można je mieszać w przetworach z innymi (np. z jabłkami). Dzięki temu dżem lub konfitura szybciej zgęstnieją. Z owoców derenia przygotowuje się też słynną dereniówkę. Nalewkę można zrobić, zalewając owoce alkoholem 70-procentowym lub wódką, a po upływie 2–3 tygodni zlać roztwór do drugiej butelki. Owoce zasypać cukrem, a powstały sok po kolejnych 2–3 tygodniach wymieszać z intraktem alkoholowym. Owoce derenia w niektórych krajach marynuje się w occie lub zaprawia w zalewie octowej.
Rokitnik zwyczajny
Światłolubny krzew porastający dziko wybrzeże Bałtyku. Znaleźć go można też na nieurodzajnych stokach górskich, w dolinach rzek czy w ogrodach. Uprawiany głównie jako roślina ozdobna lub sadownicza, często wykorzystywany jest do umacniania skarp, hałd i wydm. Dzięki swoim właściwościom prozdrowotnym określany jest jako żywność funkcjonalna. Duża zawartość bioaktywnych substancji wykorzystywana jest także w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Do przetworów używa się głównie owoców, choć podłużne, drobne liście też zasługują na uwagę. Sok z owoców rokitnika zawiera m.in. kwasy organiczne, tłuszczowe, flawonoidy, karotenoidy, witaminy (w tym dużą zawartość witaminy C) oraz składniki mineralne. Można z nich przygotowywać soki, syropy, dżemy, galaretki oraz konfitury. Suszone owoce można dodawać do herbaty lub mieszanek ziołowych. Mają one właściwości wzmacniające.
To dla nas sygnał, że cenisz rzetelne dziennikarstwo jakościowe. Czytaj, oglądaj i słuchaj nas bez ograniczeń.