Raport mniejszości

Ks. Piotr Sroga; Posłaniec Warmiński

publikacja 07.04.2011 10:27

W wielu miejscowościach naszego regionu nie ma już autochtonów. Coraz więcej jednak przybywa osób z innych krajów. Są także grupy żyjące tu od wieków. Wszystkie starają się zintegrować i promować własną kulturę.

Raport mniejszości   Ks. Piotr Sroga/ GN Artiom i Dominika działają na rzecz integracji mniejszości rosyjskiej w Olsztynie. Jak co roku w Urzędzie Marszałkowskim odbyło się spotkanie Komisji ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Miało ono szczególny charakter, gdyż zakończyło się apelem o ujawnianie swojej narodowości podczas zbliżającego się spisu powszechnego. - Ludzie nadal boją się ujawniania swojego pochodzenia. Potwierdził to spis powszechny w 2002 roku, kiedy zaledwie około 20 proc. osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych ujawniło swoją przynależność narodową. Dlatego zrobimy wszystko, żeby tym razem członkowie mniejszości mieli odwagę te dane ujawnić. Pomoże to nam zobaczyć, jakie jest nasze społeczeństwo w 2011 roku – mówi Wiktor Leyk, pełnomocnik marszałka województwa.

Przyjmując dane z ostatniego spisu, trzeba byłoby uznać, że w regionie było zaledwie 25 Mazurów, żadnego Warmiaka i 36 Amerykanów. Niedoszacowanie dotyczy także mniejszości niemieckiej i ukraińskiej – dane z 2002 r. mówią o 4,5 tys. Niemców i 12 tys. Ukraińców. Zarządy mniejszości dysponują zaś odmienną statystyką: 20–25 tys. tych pierwszych i około 40–60 tys. drugich. Problem ten dotyczy też pozostałych mniejszości narodowych na Warmii i Mazurach: Rosjan, Białorusinów, Litwinów, Ormian i Romów.

Wilk i zając w Olsztynie
Obecnie w Polsce mieszka około 15–17 tys. Rosjan. W stolicy Warmii – 52. Część z nich przyjeżdża na Warmię zarobić, jak na przykład pracownicy naukowi na UWM w Olsztynie. Obywatele pochodzenia rosyjskiego w roku 2008 utworzyli Stowarzyszenie „Mała Rosja”. – Na początku było nas piętnaścioro. Nie byliśmy tak zorganizowani jak Ukraińcy czy Niemcy. Założyłem stowarzyszenie z myślą, by zintegrować nasze środowisko. To nie jest stowarzyszenie miłośników kultury rosyjskiej, choć jej promocją też się zajmujemy – wyjaśnia prezes Artiom Bologov. Od powstania stowarzyszenie zrealizowało już 10 projektów we współpracy z lokalnymi władzami. Większość z nich związana jest z promocją rosyjskiej kultury, jak chociażby pokaz rodzimego kina, na którym można było zobaczyć „Świat się śmieje” i „Wołga, Wołga”.

– Nie zapominamy też o dzieciach. Pokazujemy m.in. takie kreskówki jak „Wilk i zając”. Ostatnio zaprosiliśmy organizacje pozarządowe, mniejszości narodowe i etniczne działające i zarejestrowane na terenie województwa warmińsko-mazurskiego do projektu „Z mniejszością do wielkich celów!”. Chodziło w nim o doradztwo dla przedstawicieli mniejszości w zakresie funkcjonowania organizacji oraz rozwiązywanie problemów interesantów zaistniałych na terenie obcego kraju. Prowadziliśmy po prostu darmowe porady prawne. Zainteresowanie było duże – dodaje Bologov. W ramach projektu odbyły się także szkolenia z zakresu uzyskiwania funduszy zewnętrznych, komunikacji interpersonalnej i zarządzania zespołem.

Dwa Boże Narodzenia
Artiom w Olsztynie spotkał Dominikę, 8 lat temu wzięli ślub. On jest wyznania prawosławnego, ona katoliczką. – Podświadomie zadawałam sobie już wcześniej pytanie: „Jak byłoby żyć z kimś, kto wyznaje inną religię?”. Chyba tymi myślami go przyciągnęłam. Mąż jest bardzo elastyczny w podejściu do tradycji i w naszym domu przestrzegamy raczej katolickich zwyczajów. Choć obchodzimy oczywiście dwa Boże Narodzenia, dwa sylwestry... – uśmiecha się Dominika. Jej mąż zrzekł się obywatelstwa rosyjskiego i przyjął polskie. – Tutaj odkryłem swoją Amerykę i jestem bardzo szczęśliwy. Jedynym minusem życia w Polsce jest to, że żona każe mi zmywać naczynia. Natomiast jeśli chodzi o rusofobię, nie spotkałem się z tym zjawiskiem podczas mojego pobytu na tych terenach. Możemy swobodnie funkcjonować, nie mamy żadnych problemów.

Oczywiście są dyskusje na temat historii i jej oceny, tutaj się czasem różnimy, ale to są tylko rozmowy – mówi Artiom. Doświadczył na własnej skórze odczarowywania historii. W Rosji uczył się w szkole, że Katyń to sprawka Niemców. Dopiero w Polsce po raz pierwszy spotkał się z inną interpretacją. Był zszokowany. Na najbliższy czas jego stowarzyszenie planuje „kosmiczny projekt”. Chodzi o stworzenie alei znanych astronautów, która będzie w pobliżu olsztyńskiego planetarium.

Raport mniejszości   ks. Piotr Sroga/ GN Artiom i Dominika działają na rzecz integracji mniejszości rosyjskiej w Olsztynie. We wsi tylko kościół
Jeśli o Rosjanach można powiedzieć, że są mniejszością wśród mniejszości, to o osobach pochodzenia niemieckiego można powiedzieć „znacząca mniejszość”. Bierze się to z przesłanek historycznych i wielowiekowego zamieszkiwania Niemców na Warmii i Mazurach. Obecnie jednoczą się w Związku Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur. Jednak nie wszyscy Warmiacy deklarują się jako Niemcy. Chyba bardziej można powiedzieć w wielu przypadkach o przywiązaniu do tradycji i kultury małej ojczyzny.

Gertruda Kijańska jest skarbnikiem w olsztyneckim zarządzie Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej. – Przed 1989 rokiem nie można było otwarcie mówić o niemieckim pochodzeniu. Przez wielu było to negatywnie odbierane. Jest z tym problem do dziś, przykładem był ostatni spis powszechny, gdy część nie przyznała się do swojego pochodzenia – mówi.

Na początku do stowarzyszenia zapisało się 260 osób. Było to 20 lat temu. W tej chwili jest już tylko 70 członków. – Część wyjechała, część umarła, a młodzi nie przywiązują już wagi do tych kwestii. Nie ma co się dziwić, każdy ma swoje obowiązki i coraz mniej czasu – dodaje pani Gertruda. Twierdzi, że jej małą ojczyzną jest Orzechowo, wymarła wioska na Warmii, w której nie ma już mieszkańców, a jedynie w środku miejscowości stoi kościół, czynny do dziś. Przed II wojną światową było inaczej. Była szkoła, była straż, orkiestra dęta i od 1912 r. kościół. – W domu rozmawialiśmy po niemiecku. W ośmioklasowej szkole uczyliśmy się także po niemiecku. Raz w miesiącu była odprawiana Msza św. po polsku. Językiem używanym w życiu codziennym był także warmiński. We wsi mieszkali sami Warmiacy. Tak się określaliśmy – wspomina G. Kijańska.

W latach 70. XX w. ostatecznie wioska wymarła, mieszkańcy zostali zmuszeni do jej opuszczenia. Komunistyczne władze zarezerwowały w pobliżu teren dla rządowego ośrodka i nie chciały żadnych sąsiadów. Odwiedzały ludzi w domach i proponowały uzyskanie natychmiastowego pozwolenia na wyjazd do Niemiec. Większość z tego skorzystała. Pani Gertruda została w Polsce. Tutaj wyszła za mąż i wychowała dzieci, które obecnie mieszkają w Niemczech. – Mąż zachęcał, żeby uczyć dzieci języka niemieckiego. Jednak porządnie poznały go dopiero po wyjeździe – wspomina.

Co będzie z mniejszością niemiecką w przyszłości? – Myślę, że z czasem mniejszości zanikną. Mamy coraz mniej pieniędzy na organizowanie różnych inicjatyw, trudno przyciągnąć młodych. Jest także problem ze stereotypami. W młodych ludziach nie, ale starsi czasem jeszcze negatywnie odnoszą się do osób pochodzenia niemieckiego – uważa Warmiaczka.

Młodzi Rosjanie, sędziwa Warmiaczka – wszyscy wpisują się w warmiński krajobraz. Są jeszcze Ukraińcy, Romowie, Białorusini, Ormianie, Litwini. I pewnie wiele mniejszych grup narodowościowych. Sztuką wzajemnego współżycia jest to, aby zachowując swoją tożsamość, umiejętnie otwierać się na innych. Dlatego nie trzeba się obawiać przy wypełnianiu arkuszy w czasie najbliższego spisu powszechnego.