Mogłoby się wydawać, że to nie obchodzi zwykłego Kowalskiego, bo przecież Kowalski i tak o te środki nie występuje. A powinno obchodzić, ponieważ z nich korzysta. Ubiegające się o unijne fundusze władze lokalne albo instytucje podlegające lokalnemu samorządowi robią to po to, żeby Kowalskiemu żyło się lepiej.

Miasta sięgają po unijne fundusze

Jednostki samorządu terytorialnego to ważni beneficjenci Funduszy Europejskich. Na przykład władze Katowic złożyły już kilkadziesiąt wniosków o środki unijne na lata 2014–2020. Z Programu Infrastruktura i Środowisko stolica województwa śląskiego chciałaby uzyskać wsparcie dla dwóch przedsięwzięć związanych z rozbudową przebiegającego przez miasto fragmentu drogi krajowej nr 81 – często uczęszczanej wiślanki. Dzięki dofinansowaniu z Programu Regionalnego Województwa Śląskiego natomiast władze miasta chciałyby m.in. wymienić oświetlenie uliczne na nowoczesne – diodowe oraz wykorzystujące odnawialne źródła energii. Samorząd Katowic stara się też o unijne pieniądze na termomodernizację miejskich żłobków i przedszkoli.

Dzięki unijnym środkom z Programu Regionalnego Województwa Mazowieckiego władze Warszawy stworzą nowy portal e-usług, dzięki któremu mieszkańcy i przedsiębiorcy drogą elektroniczną będą mogli załatwiać sprawy w urzędzie miasta. To bardzo wygodne rozwiązanie dla petentów, zmniejszy też koszty funkcjonowania urzędu.

85 proc. kosztów informatyzacji Urzędu Miasta i rozwoju e-usług w Gorzowie Wielkopolskim pokryje unijne dofinansowanie z Programu Regionalnego Województwa Lubuskiego. W ramach projektu na terenie miasta powstanie też 17 hotspotów, czyli miejsc z otwartym dostępem do internetu. Planowane jest również uruchomienie tzw. infokiosków.

Unijne środki rozdzielają także powiatowe urzędy pracy, które są jednostkami samorządu terytorialnego. Na przykład urząd pracy w Bytomiu przygotował propozycję dla pracodawców gotowych zatrudnić młodych bezrobotnych mieszkańców. Przedsiębiorcy, którzy korzystają z tej oferty, otrzymują zwrot części kosztów poniesionych na wynagrodzenie oraz na składki na ubezpieczenia społeczne pracownika.

To tylko kilka przykładów wykorzystania unijnych funduszy przez jednostki samorządu terytorialnego. Środki mogą być przeznaczone także na ochronę środowiska, transport, energetykę czy inwestycje w dziedzinie kultury.

Na ochronę środowiska

Głównym odbiorcą funduszy unijnych przeznaczonych na ochronę środowiska są właśnie instytucje rządowe i samorządowe. Dofinansowane mogą być projekty mające na celu zapobieganie niekorzystnym zmianom w środowisku naturalnym oraz jego ochronę. W tej dziedzinie na unijne wsparcie mogą liczyć projekty mające na celu ochronę zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych czy ograniczenie negatywnego wpływu turystyki na środowisko (np. tworzenie ścieżek turystycznych, budowa wież i wiat widokowych). Samorządowe instytucje odpowiedzialne za ochronę środowiska mogą korzystać z funduszy na kampanie edukacyjne, np. na podnoszenie wiedzy ekologicznej mieszkańców obszarów chronionych. Samorządy lokalne mogą również ubiegać się o unijne dotacje na projekty związane z gospodarką odpadami komunalnymi. Fundusze Europejskie oferują też środki na budowę, modernizację lub remont urządzeń przyczyniających się do zmniejszenia skutków powodzi albo suszy, tworzenie systemów gospodarowania wodami opadowymi w miastach czy zakup sprzętu służącego do monitorowania środowiska.

Za rozdzielanie funduszy na wspomniane cele z Programu Infrastruktura i Środowisko odpowiada Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (www.nfosigw.gov.pl) oraz Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych (www.ckps.lasy.gov.pl). Dofinansowanie z programów regionalnych przyznają urzędy marszałkowskie lub wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (adresy stron programów regionalnych można znaleźć na portalu FunduszeEuropejskie.gov.pl, w zakładce „serwisy programów”).

Fundusze dla kultury

W Programie Infrastruktura i Środowisko zaplanowano środki na ochronę zabytków, m.in. na konserwację obiektów zabytkowych czy ochronę ich otoczenia. Na dofinansowanie mogą liczyć przede wszystkim obiekty o znaczeniu ogólnopolskim, wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i uznane przez prezydenta RP za pomniki historii. Dotacje są dostępne dla tych jednostek samorządu terytorialnego, które zarządzają i opiekują się konkretnym zabytkiem, a wnioski o dofinansowanie składa się w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego (www.mkidn.gov.pl). Fundusze na renowację i modernizację zabytków o charakterze regionalnym (np. dostosowanie do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, nadanie tym obiektom nowych funkcji przez przystosowanie do celów kulturalnych lub edukacyjnych) są dostępne w programach regionalnych poszczególnych województw. Za rozdzielanie tych funduszy odpowiadają urzędy marszałkowskie poszczególnych województw.

Jednostki samorządu terytorialnego oraz prowadzone przez nie instytucje kultury mogą również starać się o wsparcie na rozbudowę i modernizację instytucji kultury, jeśli planowane przedsięwzięcie będzie służyło poszerzaniu działalności kulturalnej. Dostępne są również dotacje na zakup wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej. Fundusze na te cele oferuje Program Infrastruktura i Środowisko oraz programy regionalne.

Program Polska Cyfrowa umożliwia natomiast dofinansowanie cyfryzacji zasobów kultury, czyli przeniesienie utworów na nośniki elektroniczne. Jednak muszą to być duże i znaczące projekty – minimalna wartość takiego przedsięwzięcia to 4 mln zł. Nad finansowaniem tego rodzaju projektów z Funduszy Europejskich czuwa Centrum Projektów Polska Cyfrowa (www.cppc.gov.pl).

Na transport i energetykę

Fundusze Europejskie wspierają także rozwój infrastruktury transportowej, np. budowę i modernizację dróg czy budowę węzłów przesiadkowych w miastach oraz innych elementów infrastruktury komunikacji miejskiej. Dofinansowany może być także zakup nowoczesnego, niskoemisyjnego taboru, np. autobusów elektrycznych. Fundusze dostępne są w Programie Infrastruktura i Środowisko oraz Polska Wschodnia, a wnioski o dotacje realizuje Centrum Unijnych Projektów Transportowych (www.cupt.gov.pl). Środki na te cele zostały zaplanowane również w programach regionalnych.

Na dofinansowanie z Funduszy Europejskich mogą liczyć też projekty wspierające oszczędzanie energii. Samorządy lokalne mogą pozyskać fundusze np. na termomodernizację obiektów użyteczności publicznej – urzędów, sądów, szkół, szpitali, instytucji kultury, którymi zarządzają. Dotacje można przeznaczyć na docieplenie budynków, wymianę okien czy modernizację ogrzewania lub zmianę oświetlenia na energooszczędne. Fundusze na dofinansowanie projektów związanych z energetyką oferują programy regionalne, a rozdzielają urzędy marszałkowskie.

Dziedzin, w których jednostki samorządu terytorialnego oraz podlegające im instytucje mogą się starać o dofinansowanie z Funduszy Europejskich, jest dużo więcej, niż opisano powyżej. Pomoc w znalezieniu gminnych, miejskich czy powiatowych źródeł finansowania można znaleźć na portalu www.funduszeeuropejskie.gov.pl lub w najbliższym Punkcie Informacyjnym Funduszy Europejskich. •