Trzeci Jeździec Apokalipsy

Natomiast wezwanie: „Nie krzywdź oliwy i wi­na" ma być wśród wielu różnych twierdzeń i przypuszczeń rzekomą ilustracją stosunków gospodarczych za czasów Domicjana, który nakazał likwidację winnic z powodu nadmiernej produkcji wina w cesarstwie rzymskim^[4].

Kim jest zatem trzeci Jeździec Apokalipsy? Czy rzeczywiście trzyma w ręce wagę - jak chce tradycyjna egzegeza - symbol „skąpego odmierzania racji żywnościowych"? Czy trzeci Jeź­dziec jest naprawdę symbolem Głodu?

Waga - po hebrajsku moznajim  ^[5]  , a po grecku zygos  ^[6]   - nigdzie nie jest w Starym i Nowym Testamencie symbolem „skąpego odmierzania racji żywnościowych”. W sensie dosłow­nym waga, moznajim, jest w Piśmie Świętym przyrządem do ważenia towarów i pieniędzy, natomiast w sensie symbolicz­nym, w zależności od tekstu, oznacza Sąd Boży, Sprawied­liwość Bożą, Wszechmoc Sędziego i Stwórcy^[7]. Tu należy wspomnieć, że pojęcie wagi zaprzątało zawsze umysły żydowskich mistyków, którzy widzieli w niej nawet symbol Mądrości Bożej, będącej wyobrażeniem doskonalej i absolutnej Harmo­nii, wypełniającej cały wszechświat i wszelki byt. W tym sensie waga jest pojęciem świętym, nietykalnym atrybutem Boga, niewidzialnym sacrum, znajdującym się w miejscu, którego „nie ma"^[8]. Upatrywanie zatem wagi, narzędzia Sprawiedliwo­ści i Harmonii Bożej, w przedmiocie, który trzyma w ręce trzeci Jeździec Apokalipsy - symbolizuje wraz z trzema towarzysza­mi nawiedzającą świat katastrofę -jest oczywiście nieporozu­mieniem.

Jakim zatem sposobem skojarzyli egzegeci pojęcie wagi z symbolicznym pojęciem „skąpego odmierzania racji żywnoś­ciowych"? Przyczyną tego nieporozumienia są dwa błędnie odczytane teksty hebrajskie Starego Testamentu, a mianowicie w Księdze Kapłańskiej^[9] i w Księdze Ezechiela^[10] - miały one służyć za dowód per analogiam, że waga jest „symbolem skąpego odmierzania racji żywnościowych" - w których jednak na przekór tradycyjnej wykładni nie ma mowy o wadze jako przyrządzie do ważenia (po hebrajsku moznajim), ale jest mowa tylko o ciężarze (po hebrajsku miszkal^[11]) przedmiotu. W obu zatem przypadkach natchnieni autorzy Księgi Kapłańskiej i Ezechiela mieli na myśli nie wagę jako przyrząd do ważenia, ale ciężar chleba i ilość wody, które będą Żydom przydzielone z woli Boga w zmniejszonych racjach.

Świadomi tych różnic byli tłumacze Septuaginty, którzy prawi­dłowo przełożyli miszkal za pomocą greckiego stathmos, a nie zygos, a Martin Buber w swoim niemieckim przekładzie Stare­go Testamentu na określenie miszkal słusznie użył słowa Gewicht, a nie die Waage. Cóż zatem trzyma w ręce trzeci Jeździec Apokalipsy?

-----------------------------------

[4] S. Reinach, La mavente des vins sous le Haut-Empire Romain („Revue archeologique", ser. III, Novembre 1902).
[5] Moznajim - znaczy właściwie: dwie szale wagi, w myśl zasady pars pro toto oznaczają one całą wagę. Zob. Hebraisches und aramäisches Wörterbuch zum Alten Testament von dr Eduard König, Leipzig 1910.
[6] Zygos - poprzeczna belka (umieszczone są na niej dwie szale wagi), która w myśl zasady pars pro toto oznacza całą wagę.
[7] W Apokalipsie Henocha czytamy: „Widziałem, jak gwiazdy niebieskie były ważone na wadze sprawiedliwej według siły ich światła, i wi­działem ogrom ich wielkości i dzień ich pojawienia i ich bieg, wywołujący błyskawice" (Apokalipsa Henocha, XLIII, 2a; w: Altjüdisches Schrifttum ausserhalb der Bibel, übersetzt und erläutert von Paul Riessler, Heidelberg 1966, s. 280. Por. Biblischhistorisches Handwörterbuch, herausgegeben von Bo Reicke und Leonhard Rost, Göttirigen 1966).
[8] Por. Gerschom Scholem, Von der mystischen Gestalt der Gottheit, Frankfurt am Main 1973, s. 40.
[9] „Będę wam oddawać chleb wasz według jego ciężaru i będziecie jeść, a nie najecie się" (Kpł 26,26). To znaczy: Będę wam dawać chleb nie w ilości nieograniczonej, ale w racjach zmniejszonych.
[10] „Oto Ja uszczuplę w Jerozolimie zapas chleba tak, że będą jeść chleb według Jego ciężaru i w strachu i będą pić wodę według miary i w przerażeniu" (Ez 4,16). To znaczy: Bóg da mieszkańcom Jerozolimy chleb i wodę nie w ilości nieograniczonej, ale w racjach zmniejszonych.
[11] Miszkal - odważony ciężar (Lexicon in Veteris Testamenti libros edidit Ludwig Koehler, Leiden 1958).