Modlitwa synagogalna

Fragment książki Joanny Jaromin "Synagoga jaką znał Jezus" który zamieszczamy za zgodą Wydawnictwa TUM

Jest oczywiste, że okoliczności towarzyszące modli­twom Żydów ulegały zmianom na przestrzeni wieków. Inaczej wyglądały one w czasach Starego Testamentu, inaczej w czasach Jezusa, inaczej również w późniejszym judaizmie. Można jednak w dużej mierze na podstawie Biblii i Talmudu zrekonstruować najważniejsze zwyczaje Żydów związane z modlitwą.

W synagodze wykluczony był jakikolwiek kult ofiarniczy, który nawet po zburzeniu Świątyni nie został wskrzeszony. Synagogi cały czas pozostawały miejscami modlitwy. Zna­czenie modlitwy dziękczynienia, uwielbienia, przebłagania i prośby wzrosło szczególnie podczas niewoli babilońskiej. Żydzi pozbawieni Świątyni nie mogli składać żadnych ofiar, zaczęli więc poszukiwać innych możliwości kontaktu z Bo­giem. Modlitwy zanoszone do Jahwe miały więc zastąpić składane przed Nim wcześniej ofiary. Ponieważ te ostatnie były regularnie przynoszone do Świątyni, także modlitwa zaczęła przybierać regularne, uporządkowane formy. To jednak groziło niebezpieczeństwem rytualizmu^[1]. Pobożny Żyd odmawiał modlitwy kilka razy dziennie. Modlitwa była nakazem obowiązującym bezwzględnie wszystkich doro­słych mężczyzn, tzn. od trzynastego roku życia. Zwolnio­ne z tego obowiązku były kobiety, dzieci i niewolnicy, choć faktycznie wszyscy odmawiali modlitwę. W ciągu wieków zmieniały się godziny odmawiania poszczególnych modlitw, wydaje się jednak, że w czasach Jezusa najprawdopodobniej modlono się rano i wieczorem, a także w samo południe, co odpowiadało godzinie szóstej - Dzieje Apostolskie wzmian­kują, że Piotr wszedł na dach właśnie około godziny szóstej, by się modlić (10,9)^[2]. Tę praktykę dwukrotnego lub trzy­krotnego zwracania się do Boga (Dn 6,10-13; Ps 55,17; Dz 3,1; Mt 6,5) w czasach Chrystusa potwierdza również Józef Flawiusz w słowach: „Dwa razy dziennie, o świcie i w porze poprzedzającej spoczynek, niechaj wszyscy składają przed Bogiem świadectwo łaskom, których od Niego doznali, gdy uwalniał ich z krainy egipskiej; dziękczynienie bowiem jest obowiązkiem nakazanym przez samą naturę i składa się je zarówno dla wyrażenia wdzięczności za doznane już do­brodziejstwa, jak i dla zachęcenia dobroczyńcy do nowych łask w przyszłości"^[3].

Modlitwa poprzedzona była odpowiednimi przygotowa­niami. Przed przystąpieniem do odmawiania modlitw Żydzi nakładali tallit i tefillin. Tallit (tałes) to modlitewna chusta, którą zarzucano na głowę i ramiona. Często wykonana była z białego jedwabiu, zaopatrzona w trzydzieści dwa cicit, czy­li rodzaj frędzli, których liczba w myśl zasad geometrii była odpowiednikiem rzeczownika 'serce'. Gest nałożenia tałesu wskazywał więc na dążenie do modlitwy całym sercem. Tefillin, zwane po grecku filakteriami, były małymi czarnymi pudełeczkami ze skóry zwierząt rytualnie czystych, w któ­rych znajdowały się cytaty z Księgi Wyjścia (13,1-10; 11-16) i z Księgi Powtórzonego Prawa (6,4-9; 11,13-21) wypisane na pergaminie. Pudełeczka te przymocowywano rzemykami nad czołem i do lewego ramienia. Jezus zarzucał m.in. uczo­nym w Piśmie i faryzeuszom, że dla próżnej chwały rozsze­rzają swoje filakterie (Mt 23,5), a ich zadaniem była przecież pomoc we włączaniu się codziennie na nowo w przymierze Boże^[4]. Przed przystąpieniem do modlitwy obmywano ręce, a przed modlitwą poranną także twarz. Stąd również w po­bliżu synagog czy też bezpośrednio przed wejściem do nich znajdowały się zbiorniki z wodą czy wręcz baseny do ablucji rytualnych. Poza tym przed poranną modlitwą nie można było także spożywać posiłku ani rozpoczynać jakiejkolwiek pracy.

-----------------------------------

[1] M. Rosik, Judaizm u początków ery chrześcijańskiej, 201-202.
[2] H. Daniel-Rops, Życie w Palestynie w czasach Chrystusa, 310.
[3] Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, IV 13,212
^[4] M. Rosik, Judaizm u początków ery chrześcijańskiej, 202; H. Daniel-Rops, Życie w Palestynie w czasach Chrystusa, 310-311.