Cuda na Morzu

Fragment książki "Jezus a chleb. Interpretacja inicjacyjna J 6,1-71", który zamieszczamy za zgodą Wydawnictwa WAM.

1. Zagadnienia wstępne

1.1. Zaniedbana narracja?

Narracja J 6,16-21, która dokumentuje najbardziej prywatny spośród Janowych znaków, była do niedawna jedną z najbardziej zaniedbanych perykop w Janowej debacie^[1].
Zdarzenie na Morzu Galilejskim zostało przekazane przez Mateusza (14,22-33) i Marka (6,45-52), natomiast Łukasz o nim milczy. Jest to rzecz intrygująca o tyle, gdyż Łukasz w ślad za pozostałymi Synopty­kami, nie przeoczył cudu uciszenia burzy na Morzu (8,22-25; Mk 4,35-41;Mt8,23-27)^[2].

1.2. Paralele w świecie starożytnym?

P.J. Madden, który poświęcił passusowi J 6,16-21 monografię, na początku rozprawy przedłożył prezentację zagadnień, poddawanych najczęściej analizie. Do nich zaliczył zagadnienie^[3]: analizy ahistorycznej; historyczności cudu; transformacji niecudownego zdarzenia w cud; symboliczności opowiadania bez podłoża konkretnego zdarzenia jako bazy; pogańskiego pochodzenia symbolizmu (hellenistyczne, buddyjskie, indyjskie, polinezyjskie, irlandzkie); symbolizmu pochodzenia żydowskie­go oraz chrześcijańskiego; porezurekcyjnego przemieszczenia narracji^[4].
Przebadanie odnośnej literatury dostarcza nam pewną grupę tekstów, które mogą służyć za modele dla ewangelicznych narracji o spacerze Jezusa po wodzie. Z drugiej strony te passusy zawierają zbyt wiele ele­mentów ilustrujących, że narracje ewangeliczne nie mogły być inspi­rowane przez nie. W tekstach żydowskich nie znajdujemy żadnej paraleli do spaceru istoty ludzkiej po wodzie^[5].

1.3. Podobieństwa i różnice między Janem a Synoptykami

Wszystkie trzy opisy przynależą do wspólnego gatunku literackiego. Łączy ich główny motyw story, na który składa się: 1) separacja Jezusa i Jego uczniów (Jezus jest sam na lądzie, a oni sami na Morzu); 2) uczniowie są zestresowani przez sztorm na Morzu; 3) Jezus przy­chodzi do uczniów po wodzie; 4) uczniowie reagują strachem na widok Jezusa; 5) Jezus objawia się i przychodzi im z pomocą; 6) utrapienie spowodowane przez sztorm zostaje rozwiązane^[6].

Zasadnicza różnica między narracją Marka i Mateusza a Janem polega na tym, że narracja Janowa pokazana jest raczej z punktu widzenia uczniów, a nie Jezusa^[7].
Chociaż narracje Marka i Mateusza są bardziej zbliżone do siebie niż do narracji Janowej, to jednak zachodzą między nimi różnice. Mateusz wprowadził detal ze spacerem Piotra po Morzu i wyznanie Synostwa Boga przez uczniów. Marek wskazuje Bethsaidę jako cel podróży, ra­portuje o próbie ominięcia uczniów przez Jezusa podczas spaceru po wodzie^[8] oraz dodaje komentarz redakcyjny o zdumieniu uczniów^[9].

-----------------------

[1] Por. C.H. Giblin, The Miraculous Crossing of the Sea (John 6,6-21), NTS 29 (1983) 96-103, s. 96.
[2] Por. J. Heil, Jesus Walking on the Sea, dz. cyt., s. 1.
[3] Zob. P..T. Madden, Jesus' Walking on the Sea, dz. cyt., s. 1-73.
[4] Bardzo interesujące kryteria służące do identyfikacji historyczności cudu wypracował R. Laturelle i rozwinął J Meier: multiple attestation (opowieść występuje u Synopty­ków); discontinulty (w ST Jahwe się przechadzał a tutaj Jezus spaceruje); continuity (akcja Jezusa rezonuje z Jego mowami); the styl of Jesus (Ja jestem, nie bójcie się); agreement in substance, divergence in interpretation (praca redakcyjna wskazuje na rozbieżność); embarrassment (mamy do czynienia dyskursem niewygodnym dla pierwo­tnego Kościoła); rejection and execution (pośrednio wskazuje na autentyczność tradycji). Zob. P..T. Madden, Jesus' Walking on the Sea, dz. cyt, s. 42-47.
[5] Por.jw., s. 61; 73; 138.
[6] Por. J. Heil, Jesus Walking on the Sea, dz. cyt., s. 7. „In regard to the details that make up the accounts there are many similarities between John and Mk 6,45-52 (lateness, embarking, boat, crossing, sea, wind, rowing, position on the lake, walking on the sea, 'It is I', 'do not be afraid'), and most of these, or elements that correspond to them, arę also to be found in Mk 4,34-5,1. The difierences are also impressive however" Cyt. I.D. Mackay, John's Relationship with Mark, dz. cyt., s. 182.
[7] Por. C.II. Giblin, The Miraculous Crossing of the Sea (John 6,6-21), art. cyt, s. 97.
[8] Podłoże ST znajduje się w: Wj 33,18-34,6; 1 Krl 19,11; Rdz 32,31n; Dn 12,1.
[9] Por. J. Heil, Jesus Walking on the Sea, dz. cyt., s. 7.