Chicago nad Rawą

Podczas wojny to miejsce zajmowali Niemcy. Później, po 1945 roku, mienie zwrócono właścicielom. W PRL-u, co pod­kreśla Jerzy Wędlikowski, trud­no było zapewnić odpowiednią ochronę zabytku. Miasto wpro­wadzało lokatorów, a ci mogli robić ze swoim lokum, co chcie­li. – Raz wszedłem do jedne­go z mieszkań i oniemiałem – wspomina właściciel. – Stojąc w drzwiach, w miejscu ściany zo­baczyłem pół Katowic. Nawet mury konstrukcyjne były wybu­rzone. – Na całe szczęście w czasie wojny budynek oberwał tylko jedną kulę, w okno na sa­mej górze – kończy Jerzy Wędlikowski.

Dziś obiekt przy PCK jest świadectwem nowoczesności przedwojennych Katowic. W holu wszystko jest oryginalne, począwszy od windy, a skończywszy na sztukaterii listwowej na suficie. – Takiego cha­rakteru stolarki już się nie uzy­ska – ocenia Ryszard Nakonieczny, spoglądając na okna.

Szlakiem moderny

Warto porównać archi­tekturę dwudziestolecia mię­dzywojennego Katowic i Gdy­ni. Tam właśnie najprężniej roz­wijał się przed wojną funkcjonalizm. – Były to młode miasta, nie mające własnej, polskiej tra­dycji, do której można by nawiązać. Wobec tego postawiono na nowoczesność, co miało pokazać, że Polska nie będzie zaściankowa, ale progre­sywna - mówi Irma Ko­zina. Duże znaczenie dla architektonicznego krajo­brazu miał również rozwój go­spodarczy obu miast.

Jak mówi doktor Irma Kozina – historyk sztuki z Uniwersytetu Ślaskiego - „architektura historyzmu XIX wieku także ma inte­resujące osiągnięcia w tkance urbanistycznej Katowic. To jednak zupełnie inna jakość. Fenomen funkcjonalizmu katowickiego polega na tym, że na Górnym Ślą­sku pojawia się on wcześniej niż w innych częściach Polski. W Warszawie i Krakowie przez długi czas prym wiodły konserwatywne środowiska architektów polskich, działających tam jeszcze w czasach zaborów. Katowice otworzyły się na młodych absolwentów Politechniki Lwowskiej, którzy bardzo wcześnie opowiedzieli się za nowoczesnością.

Po II wojnie obowiązywał w gruncie rzeczy tylko funkcjonalizm, który był tani i gwarantował Europie łatwość odbudowy. Znaczenie miał też prestiż Bauhasu – szkoły niemieckiej, która stworzyła ten kierunek, a która stała się pewną ikoną oporu wobec hitleryzmu.

Zainteresowanie modernizmem dopiero ruszy. Powstała dokumentująca tę architekturę międzynarodowa organizacja Docomomo. Zawsze jest tak, że pewna forma architektoniczna powoduje najpierw krytykę i dystans, bo jest współczesna, a dopiero z czasem – gdy się zestarzeje – zaczyna budzić zainteresowani powszechne".                                               

ARCHITEKTURA FUNKCJI - styl międzynarodowy (inaczej funkcjonalizm) to jeden z odła­mów modernizmu w architekturze, rozwijający się mniej więcej od ro­ku 1922 w Europie. Zgodnie z nim wszelkie zdobnictwo było prze­żytkiem, niegodnym nowoczesno­ści, najważniejsza była natomiast funkcja budowli. Generalną zasa­dą było optymalne wykorzystanie każdej części budynku.